یادداشت-مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم

یادداشت

چهره‌های شاخص تاریخ شفاهی؛ چهار: پاول تامپسون

معرفی پاول تامپسون (Paul Thompson) مورخ شفاهی و جامعه‌شناس بریتانیایی، از پیشگامان پژوهش تاریخ شفاهی در جهان به‌شمار می‌رود. او در سال ۱۹۳۵ زاده شد و به عنوان استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه اسکس فعالیت کرده است. تامپسون در دههٔ ۱۹۷۰ «انجمن تاریخ شفاهی» را بنیان گذاشت و نخستین طرح ملی تاریخ شفاهی بریتانیا را با ضبط ۴۵۰ مصاحبه دربارهٔ زندگی خانوادگی و تجربه کاری پیش از ۱۹۱۸ اجرا کرد. وی...

چهره‌های شاخص تاریخ شفاهی؛ سه: دونالد ریچی

دونالد آ. ریچی؛ تاریخ‌نگار و پژوهشگر برجستهٔ تاریخ شفاهی زندگی‌نامه و آغاز فعالیت دونالد آ. ریچی (Donald A. Ritchie) تاریخ‌نگار آمریکایی متولد ۱۹۴۵ میلادی است که با نقش‌آفرینی پررنگ خود در حوزهٔ تاریخ شفاهی شناخته می‌شود. او تحصیلات عالی خود را در رشتهٔ تاریخ به انجام رساند و مدرک دکتری تاریخ را در سال ۱۹۷۵ از دانشگاه مریلند کسب کرد. ریچی پس از یک دوره خدمت نظامی در سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۱، وارد عرصهٔ...

شهید مدرس مدرس به‌روایت‌الشعرای بهار

آنچه در پی می‌آید متن یادداشتی از ملک‌الشعرای بهار با عنوان «مدرس یا بزرگ‌ترین مرد فداکار» است که در مجله‌ی خواندنی‌ها، آذرماه 1322 منتشر شده است. **** یکی از شخصیت‌های بزرگ ایران که از فتنه مـغول‌ بـه‌ بعد نظیرش بدان کیفیت و استعداد و تمامی‌، از‌ حیث صراحت‌ لهجه‌ و شجاعت‌ ادبی و ویژگـی‌های فـنی در‌ علم سیاست و خطابه و امور اجتماعی دیده نشده، سـیدحسن مـدرس اعـلی الله مقامه است...

روحانیت به‌روایت دایره‌المعارف ایرانیکا: علامه امینی

ترجمه‌ی اختصاصی مدخل علامه امینی در دایره‌المعارف ایرانیکا

مطلب حاضر ترجمه‌ی اختصاصی مدخل علامه امینی در دایره‌المعارف ایرانیکا، به‌قلم حامد الگار است. ** امینی، شیخ عبدالحسین، مشهور به علامه امینی (۱۳۲۰–۱۳۹۰ق/۱۹۰۲–۱۹۷۰م)، دانشمند شیعه و مؤلف اثر دایرةالمعارفی الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب. وی در تبریز و در خانواده‌ای که به دانش دینی شهره بودند به دنیا آمد؛ پدربزرگش، ملا نجف‌علی، لقب امین‌الشرع («نگهبان شریعت») را داشت، و پدرش،...

مرجعیت به‌روایت بریل

ترجمه‌ی اختصاصی مدخل «مرجع تقلید» در دایره‌المعارف اسلام بریل (ویراست 2)، نوشته‌ی جی. کلمارد

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی مدخل «مرجع تقلید (Mard̲j̲aʿ-i Taḳlīd)» در دایره‌المعارف اسلام بریل (ویراست دوم)، نوشته‌ی جی. کالمارد است. انتشار این مطلب صرفاً جهت آشنایی با پژوهش‌ها در خصوص حوزه‌ی علمیه صورت می‌گیرد. مشخصات انگلیسی این مدخل چنین است: J. Calmard, Mard̲j̲aʿ-i Taḳlīd, in: Encyclopaedia of Islam New Edition Online (EI-2 English) **** مرجع تقلید، عنوان و کارکردی با سرشتی سلسله‌مراتبی‌ست که دلالت بر یک فقیه...

چهره‌های شاخص تاریخ شفاهی؛ یک: الساندرو پورتلی

الساندرو پورتلی (متولد ۱۹۴۲) استاد ادبیات انگلیسی-آمریکایی در دانشگاه لا ساپینزای رم است و از چهره‌های برجسته در رشته تاریخ شفاهی محسوب می‌شود. او علاوه بر فعالیت‌های دانشگاهی در زمینه موسیقی فولکلور نیز پژوهش می‌کند. پورتلی بر اهمیت روایت‌های شفاهی تاکید دارد و معتقد است تاریخ شفاهی بیش از آنکه به ثبت دقیق همه رویدادها بپردازد، در پی کشف معنا و ساختارهای اجتماعی مستتر در خاطرات جمعی است....

شیخ مهدی خالصی به‌روایت ایرانیکا

ترجمه‌ی اختصاصی مدخل شیخ مهدی خالصی در دایره‌المعارف ایرانیکا

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی مدخل «مهدی خالصی» در دایره‌المعارف ایرانیکا، نوشته‌ی امید قائم‌مقامی و مینا یزدانی است. انتشار این مطلب صرفاً جهت آگاهی در خصوص پژوهش‌ها در زمینه‌ی تاریخ حوزه‌ صورت می‌گیرد. *** خالصی (مهدی بن حسین کاظمی) (متولد کرخ، عراق، حدود ۱۲۷۶ هجری قمری/۱۸۶۰ میلادی؛ درگذشته مشهد، ۱۲ رمضان ۱۳۴۳ هجری قمری/۶ آوریل ۱۹۲۵)، از فقیهان برجسته و صریح‌اللهجه شیعه ساکن...

«درویشی در کت‌وشلوار»

روایت اوضاع سیاسی ایران پس از 1320 و نخست‌وزیری محمد مصدق، از نشریه‌ای آلمانی

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی گزارشی است در خصوص اوضاع سیاسی ایران در روزگار نخست‌وزیری محمد مصدق، و زندگی و زمانه‌ی او. این گزارش در نشریه‌ی آلمانی سودکوریر (Südkurier)، در تاریخ 28 ژوئن 1951 منتشر شده است. **** درویشی در کت‌وشلوار؛ بازیِ خطرناکِ نخست‌وزیر ایران اتاقی در طبقۀ دومِ ساختمانِ مجلسِ تهران، خلوت و عاری از تجمل، همچون صومعۀ راهبی بود. همۀ اسبابش عبارت می‌شد از یک کاناپۀ لق،...

پیشکار آیت‌الله‌العظمی بروجردی در دو روایت

در روایت آیت‌الله محمدعلی گرامی حاج احمد، خدمتکار آقای بروجردی آدم بسیار خوش‌فکری بود و مدیریت داشت. حاج احمد خودش قدرتی بود و کسی اصلاً جرئت نداشت مقابل او کاری بکند. حاج احمد از بروجرد خدمت آقای بروجردی بود و آقای بروجردی هم نسبت به او اعتماد داشت؛ همان‌طور که به حاج محمد حسین که در اذهان فرد شریف‌تری بود، اعتماد داشت. حاج احمد خیلی مورد عنایت مراجع نبود، زیرا معتقد بودند که حاج احمد مهره‌ی...

«درباره‌ی سفر اروپاییِ شاه ایران»

سفر ناصرالدین‌شاه به اروپا از نظرگاه روزنامه‌های آلمانی

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی گزارش تفصیلی روزنامه‌ی آلمانی هانوفرشر کوریر (Hannoverscher Kurier) درباره‌ی سفر فرنگ ناصرالدین شاه است که در تاریخ 18 می 1889 منتشر شده است. *** شاه ایران، ناصرالدین‌شاه، در نیمۀ ماه گذشته اقامتگاه خود، تهران، را ترک کرد و بدین‌سان سفر بزرگ و دیرزمانی را که از مدت‌ها پیش اعلام شده بود آغاز نمود؛ سفری که او را به مراکز اروپایی، به سن‌پترزبورگ، برلین، پاریس، بروکسل، وین...

«ویژگی‌های تاریخ شفاهی»، نوشته‌ی الساندرو پورتلی

شبحی در تالارهای آکادمی پرسه می‌زند: شبح «تاریخ شفاهی»

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی مقاله‌ی "ویژگی‌های تاریخ شفاهی"، نوشته‌ی الساندرو پورتلی، پژوهشگر برجسته‌ی تاریخ شفاهی است که در پاییز 1981 در نشریه‌ی کارگاه تاریخ دانشگاه آکسفورد منتشر شده است. مشخصات انگلیسی این مقاله چنین است: Alessandro Portelli, The Peculiarities of Oral History, in: History Workshop, No. 12 (Autumn 1981). *** «بله»، خانم الیور گفت، «و بعد، وقتی سال‌ها بعد می‌آیند و درباره‌اش صحبت می‌کنند،...

«مسجد جدید قم؛ آبروی معماری قرن اخیر»

گزارشی از نشریه‌ی «علم و زندگی»، فروردین 1338

آنچه در پی می‌آید متن مطلب منتشره به‌قلم جلال آل‌احمد در نشریه‌ی «علم و زندگی» در فروردین 1338 در خصوص مسجد اعظم در قم با عنوان «مسجد جدید قم: آبروی معماری قرن اخیر» است. *** در حالی که معماران و مهندسان و آرشیتکت‌‌های محترم مملکت اغلب در فکر شرکت در مناقصه‌‌های دولتی و تأمین معاشند یا در فکر تقلید از معماری غربی با جرزهای هرمی و نشان دادن مقاومت مصالحی که یک‌جا از فرنگ وارد می‌شود و...

شیخ محمود حلبی و انجمن حجتیه به‌روایت ایرانیکا

ترجمه‌ی اختصاصی مدخل محمود حلبی در دایره‌المعارف ایرانیکا، نوشته‌ی محمود صدری

مطلب زیر ترجمه‌ی اختصاصی مدخل مربوط به محمود حلبی در دایره‌المعارف ایرانیکا، نوشته‌ی محمود صدری است. انتشار این مطلب صرفاً جهت بازتاب‌دادنِ پژوهش‌ها در خصوص تاریخ حوزه‌ی علمیه صورت می‌پذیرد. *** حلبی، شیخ محمود (تولد در مشهد، 13 رجب 1318/ 6 نوامبر 1900؛ درگذشت در تهران، 26 دی 1377/ 16 ژانویه‌ی 1998)، روحانی‌ای کاریزماتیک و بنیان‌گذار انجمن حجتیه بود. شیخ محمود حلبی خراسانی در مشهد به‌دنیا...

آقا بزرگ به‌روایت ایرانیکا

ترجمه‌ی اختاصی مدخل آقا بزرگ تهرانی در دایره‌المعارف ایرانیکا

آنچه در پی می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی مدخل مربوط به آقا بزرگ تهرانی از دایره‌المعارف ایرانیکا، نوشته‌ی حامد الگار است. **** آقابزرگ تهرانی، شیخ محمدمحسن (1389-1293/ 1970-1876) محقق و کتاب‌شناس شیعه بود. او در یازده ربیع‌الاول 1293، شش آوریل 1876 در خانواده‌ای بازرگان در تهران که دارای علایق مذهبیِ قدرتمندی بودند به‌دنیا آمد. پدر او، حاج‌علی، به شکلی فعال در [نهضت] تحریم تنباکو در 1308/1891 شرکت کرد و بعدتر، کتابی...

آرمان‌های والا در اسلام است، نه در بحمدون

ترجمه‌ی اختصاصی مدخل شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء در دایره‌المعارف ایرانیکا

آنچه در ادامه می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی مدخل محمدحسین کاشف‌الغطاء در دایره‌المعارف ایرانیکاست که به‌قلم حامد الگار نوشته شده است. انتشار این مطلب صرفاً جهت آشنایی با پژوهش‌های غربی در خصوص تاریخ ایران و تاریخ حوزه صورت می‌پذیرد. **** کاشف‌الغطاء، محمدحسین بن علی بن رضا بن موسی (زاده نجف، ۱۸۷۷م؛ درگذشته کارند، ۱۹۵۴م)، یکی از برجسته‌ترین نوادگان فقیه بزرگ شیعه در اوایل دوره قاجار، شیخ...

"مهم‌ترین عامل نبود آزادی سیاسی بود"

روایتی از علینقی عالیخانی، از مجموعه‌ی تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد

"... در کمیسیون‌هایی که برای تهیه قطعنامه کنفرانس رامسر تشکیل شد از چند نفر از رؤسای دانشگاه‌ها از جمله دکتر امین و من هم دعوت شد که در کمیسیون مربوط به استقرار پلیس در دانشگاه شرکت بکنیم و ما دو نفر صریحا گفتیم که با چنین عملی مخالف هستیم و حاضر نیستیم در چنین کمیسیونی حضور داشته باشیم. و اگر هم در کنفرانس رسمی در حضور اعلیحضرت سؤالی بشود حاضریم مخالفت خود را از نو ابراز داریم. این امر مورد...

"خدا از بالا تا پایین برای من ثابت شد!"

روایتی از نماز باران آیت‌الله سید محمدتقی خوانساری، به‌مناسبت سالروز درگذشت ایشان

"[وقتی آیت الله محمد تقی خوانساری نماز خواند ] باران حدود یک ساعتی بارید. قبلش هیچ اثری از باران نبود و حتی احتمال عادی باران هم نمی رفت. آن را همه به غیر عادی بودن حمل کردند. خدا رحمت کند مرحوم حاج آقا شهاب اشراقی را! می گفت: خدا از بالا تا پایین، برای من ثابت شد! در آنجا آسید محمد تقی خوانساری منبر رفت. مرحوم آقای آمیرزا محمد تقی اشراقی هم منبر رفت و این شعر را هم خواند: ما بدین در نه پی...

آق ابول

روایتی از استاد سید عباس اسماعیلی طبا

"شخصی بود به نام سید ابوالفضل که مردم به اختصار او را «حاج ابول» صدا می‌زدند. قد بلند و صدای رسایی داشت. کلاه سبز و قبای سنتی به تن میکرد. اهل چاوشی‌خوانی و ذکر بود. هر شب، پیش از نماز در مسجد امام حسن عسگری جلو می‌آمد و با صدای بلند می‌گفت: «مسلمان‌ها، یک صلوات بفرستید!» همه صلوات می‌فرستادند. بعد دستانش را بالا می‌برد و با لحن خاصی می‌گفت:«ای خدایی که آسمان‌ها را بی‌ستون...

غول شیعه از چراغ خارج می‌شود

ترجمه‌ی اختصاصی فصلی از کتاب "جنگجویان خداوند: درونِ نبرد سی‌ساله‌ی حزب‌الله علیه اسرائیل"، نوشته‌ی نیکلاس بلانفورد

آنچه در ادامه می‌آید ترجمه‌ی اختصاصی فصل نخست کتاب "جنگجویان خداوند: درونِ نبرد سی‌ساله‌ی حزب‌الله علیه اسرائیل"، نوشته‌ی نیکلاس بلانفورد است. ترجمه‌ی حاضر به‌مناسبت سالروز ربایش امام موسی صدر منتشر می‌شود و از آغاز فصل تا هنگام روایت ربوده‌شدن او را دربرمی‌گیرد. مشخصات کامل کتاب مذکور چنین است: Nicholas Blanford, Warrios of God: Inside Hezbollah's Thirty-Years Struggle Against Israel, 2011 انتشار مطلب حاضر برای...

"تا سلطه‌ی اجانب از مملکت قطع نشود آزادی و دموکراسی و ترقی و تعالی تحقق‌پذیر نیست."

یادداشت علی‌اکبر دهخدا در حمایت از دولت محمد مصدق

مطلب زیر متن یادداشت علی‌اکبر دهخدا، منتشره در شماره‌ی 1136 روزنامه‌ی باختر امروز به‌تاریخ 9 تیرماه 1332 است. **** چند کلمه با مخالفین دولت استاد دانشمند و علامه محترم علی‌اکبر دهخدا یکی از بنیان‌گذاران مشروطیت ایران و از مفاخر ادبی و از قیافه‌های برجسته فرهنگ کشور ما بشمار می‌روند. مقاله‌ زیر را برای درج در «باختر امروز» فرستاده‌اند که با اظهار تشکر از نویسنده‌ کهنسال عیناً از نظر...

...