درباره ما

مرکز اسناد انقلاب اسلامی از آغاز تا کنون

سنگ‌‌‌‌‌‌بنای تأسیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با این جمله از بنیان‌‌‌‌‌‌گذار انقلاب گذاشته شد:
«تاریخ در گذشته غالباً به دست دشمن نوشته شده و امید است که شما نگذارید تاریخ این نهضت را دشمن بنویسد.»

بر این اساس، دفتر انقلاب اسلامی قم در سال ۱۳۵۹ فعالیت خود را در خانه‌‌‌‌‌‌ای واقع در خیابان دورشهر آغاز کرد. فعالیت‌‌‌‌‌‌های این دفتر در دو حوزه‌‌‌‌‌‌ی «تاریخ شفاهی» (شامل خانواده‌‌‌‌‌‌های شهدای انقلاب، ترور و جنگ تحمیلی) و «جذب و آرشیو اسناد» متمرکز بود. هم‌‌‌‌‌‌زمان با تأسیس این دفتر در قم، شعبه‌‌‌‌‌‌ای نیز در تهران راه‌‌‌‌‌‌اندازی شد.

این مسیر در تاریخ ۲۵ دی‌‌‌‌‌‌ماه ۱۳۶۷ شکل تازه‌‌‌‌‌‌ای به خود گرفت. در این روز، امام خمینی(ره) در نامه‌‌‌‌‌‌ای ضمن اعتراض به انتشار غیرواقعی تاریخ، بر لزوم ثبت و ضبط تاریخی مستند و واقعی، و جمع‌‌‌‌‌‌آوری اسناد شامل نوشته‌‌‌‌‌‌ها، صدا و تصویر تأکید کردند. این نامه جرقه‌‌‌‌‌‌ای بود برای تأسیس نهادی رسمی با عنوان «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» که به‌‌‌‌‌‌دنبال آن، دفتر اسناد انقلاب اسلامی به مرکز اسناد انقلاب اسلامی تغییر نام داد.

در مقدمه‌‌‌‌‌‌ی اساس‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ی این مرکز آمده است:

«مرکز اسناد انقلاب اسلامی نهادی است فرهنگی-تحقیقاتی با شخصیت حقوقی مستقل، عام‌‌‌‌‌‌المنفعه و غیرانتفاعی که به هیچ حزب، تشکیلات سیاسی، گروه یا سازمانی وابستگی ندارد و تنها با رهنمود و هدایت مقام معظم رهبری اداره می‌‌‌‌‌‌گردد.»

 

نگاهی به فعالیت‌‌‌‌‌‌های مرکز

درخت تناور مرکز اسناد انقلاب اسلامی در طول سال‌‌‌‌‌‌ها فعالیت مستمر، ثمرات متنوعی در شاخه‌‌‌‌‌‌های زیر به همراه داشته است:

۱. جمع‌‌‌‌‌‌آوری و آرشیو اسناد

 

آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی با بیش از ۴.۵ میلیون برگ سند در موضوعاتی چون تاریخ پهلوی، انقلاب اسلامی و تحولات آن، رویدادهای پس از انقلاب، تاریخ حوزه علمیه و موضوعات متنوع دیگر، آماده‌‌‌‌‌‌ی خدمت‌‌‌‌‌‌رسانی به محققان و پژوهشگران است.

 

بخش عمده‌‌‌‌‌‌ای از این اسناد از مراکزی چون سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک)، شهربانی، نیروی انتظامی، دادگاه انقلاب اسلامی، دادستانی و سایر نهادها گردآوری شده و در حال تبدیل به نسخه دیجیتال برای استفاده آنلاین پژوهشگران داخل و خارج مرکز می‌‌‌‌‌‌باشد.

 

همچنین، مجموعه‌‌‌‌‌‌ای بزرگ از روزنامه‌‌‌‌‌‌ها و نشریات مختلف، از آغاز تاریخ روزنامه‌‌‌‌‌‌نگاری در ایران، گردآوری شده و فرآیند دیجیتالی‌‌‌‌‌‌سازی آن‌‌‌‌‌‌ها نیز در حال انجام است. این وظیفه بر عهده‌‌‌‌‌‌ی معاونت اسناد و تاریخ شفاهی مرکز است.

۲. ثبت، ضبط و تدوین خاطرات

بخش مهمی از فعالیت‌‌‌‌‌‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی طی ۴۲ سال گذشته، به تاریخ شفاهی شخصیت‌‌‌‌‌‌های مؤثر در دوران پیش و پس از انقلاب اختصاص دارد.

 

تا کنون نزدیک به ۲۱ هزار ساعت مصاحبه از مبارزان و فعالان انقلابی-سیاسی تهیه شده است که شامل ۱۳ هزار ساعت مصاحبه صوتی و ۸ هزار ساعت مصاحبه تصویری می‌‌‌‌‌‌باشد.

 

یکی از رویکردهای مهم مرکز، بهره‌‌‌‌‌‌گیری از روش تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ انقلاب اسلامی است. محتوای اولیه‌‌‌‌‌‌ی این روش، از طریق ثبت و ضبط خاطرات افراد مؤثر در انقلاب یا شاهدان وقایع نهضت امام خمینی(ره) گردآوری می‌‌‌‌‌‌شود.
شناسایی، ثبت و تدوین این خاطرات بر عهده‌‌‌‌‌‌ی معاونت اسناد و تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی استدر ادامه، متن شما با همان سبک و لحن بخش پیشین ویرایش و بازنویسی شده است:

 

 

۳. چاپ و انتشار کتاب

تا کنون ۱۲۰۰ عنوان کتاب در حوزه تاریخ ایران و اسلام، با تمرکز بر تاریخ پیش و پس از انقلاب اسلامی، در معاونت پژوهش، تحقیق و تدوین، و از سوی مؤسسه فرهنگی هنری وابسته به مرکز اسناد انقلاب اسلامی به دنیای نشر عرضه شده است.

 

در این میان، بیش از ۷۰ عنوان کتاب درباره نهضت اسلامی، بیش از ۵۰ عنوان درباره رژیم پهلوی، ده‌‌‌‌‌‌ها عنوان در زمینه تاریخ جمهوری اسلامی، بیش از ۸۰ عنوان در حوزه دفاع مقدس، بیش از ۱۵۰ عنوان در زمینه خاطرات، بیش از ۹۰ عنوان اسنادی و بیش از ۱۴۰ عنوان در قالب دانستنی‌‌‌‌‌‌های انقلاب اسلامی برای جوانان منتشر شده است.

 

همچنین تدوین و انتشار ده‌‌‌‌‌‌ها عنوان فرهنگ‌‌‌‌‌‌نامه و دایره‌‌‌‌‌‌المعارف در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی نیز از جمله فعالیت‌‌‌‌‌‌های شاخص این مرکز محسوب می‌‌‌‌‌‌شود.

 

 

۴. فعالیت‌‌‌‌‌‌های فرهنگی و هنری

تولید محصولات چندرسانه‌‌‌‌‌‌ای همچون مستندهای تاریخی، نماهنگ، اینفوگرافیک، موشن‌‌‌‌‌‌گرافیک، موشن‌‌‌‌‌‌کمیک، کتاب‌‌‌‌‌‌های صوتی و الکترونیک از دیگر زمینه‌‌‌‌‌‌های فعالیت مرکز است.

 

پشتیبانی سندی و محتوایی از فیلم‌‌‌‌‌‌های تاریخی نیز یکی از گام‌‌‌‌‌‌های مهم این مرکز در راستای روایت مستند تاریخ انقلاب اسلامی است. مسئولیت این اقدامات بر عهده مؤسسه فرهنگی هنری وابسته به مرکز می‌‌‌‌‌‌باشد.

 

 

۵. حمایت از پایان‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ها و تحقیقات دانشگاهی

مرکز اسناد انقلاب اسلامی با حمایت علمی و محتوایی از پایان‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ها و پروژه‌‌‌‌‌‌های دانشگاهی مرتبط با تاریخ انقلاب اسلامی، نقش مؤثری در پشتیبانی از دانشجویان و پژوهشگران جوان ایفا کرده و زمینه‌‌‌‌‌‌ای برای ارتقای کیفیت علمی این حوزه فراهم آورده است.

 

 

۶. تربیت و هدایت پژوهشگران تاریخی

با ایجاد ظرفیت‌‌‌‌‌‌های آموزشی، هدایت‌‌‌‌‌‌گر و حمایتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی توانسته است نسلی از پژوهشگران حرفه‌‌‌‌‌‌ای در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی را به جامعه علمی معرفی کند. آثار متعدد این پژوهشگران در قالب کتاب و مقاله، بخش مهمی از تولیدات علمی تاریخ‌‌‌‌‌‌نگاری انقلاب را تشکیل می‌‌‌‌‌‌دهد.

 

 

۷. ارائه طرح‌‌‌‌‌‌های تحقیقاتی در حوزه تاریخ انقلاب

مرکز اسناد انقلاب اسلامی هر ده سال یک بار، هزار عنوان موضوع تحقیقاتی در حوزه‌‌‌‌‌‌های گوناگون تاریخ انقلاب اسلامی در قالب طرح‌‌‌‌‌‌های پژوهشی، تاریخ شفاهی (کتاب‌‌‌‌‌‌های خاطرات) و تدوین کتب اسنادی تعریف می‌‌‌‌‌‌کند.

 

علاقه‌‌‌‌‌‌مندان به همکاری پژوهشی می‌‌‌‌‌‌توانند با ارسال رزومه و پروپوزال در یکی از موضوعات اعلام‌‌‌‌‌‌شده، با تأیید کارشناسان، تحت نظر معاونت‌‌‌‌‌‌های مرتبط، نسبت به نگارش کتاب یا اجرای طرح تحقیقاتی اقدام نمایند.

 

 

۸. ارائه خدمات به پژوهشگران

کتابخانه امام مهدی(عج) وابسته به مرکز اسناد انقلاب اسلامی با دارا بودن بیش از ۴۸۰۰۰ عنوان کتاب به‌‌‌‌‌‌صورت روزانه خدمات کتابخانه‌‌‌‌‌‌ای ارائه می‌‌‌‌‌‌دهد.

 

پژوهشگران همچنین می‌‌‌‌‌‌توانند با جست‌‌‌‌‌‌وجو در گنجینه دیجیتال اسناد و مطبوعات، به منابع ارزشمند مورد نیاز خود برای انجام مطالعات تاریخی دسترسی پیدا کنند.

 

 

۹. مرجع‌‌‌‌‌‌سازی در تاریخ انقلاب

مرکز اسناد انقلاب اسلامی در مسیر مرجع‌‌‌‌‌‌سازی علمی و تاریخی گام‌‌‌‌‌‌های بلندی برداشته است. از جمله آثار مرجع این مرکز می‌‌‌‌‌‌توان به:

 

• مجموعه «نهضت روحانیون ایران»
• مجموعه «نهضت امام خمینی»
• مجموعه پنج‌‌‌‌‌‌جلدی «انقلاب اسلامی؛ زمینه‌‌‌‌‌‌ها، چگونگی و چرایی»
• مجموعه‌‌‌‌‌‌های مرجع «تقویم دفاع مقدس»
• و فرهنگ‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌های تخصصی تاریخ انقلاب اسلامی

 

اشاره کرد که هم‌‌‌‌‌‌اکنون از منابع اصلی در پژوهش‌‌‌‌‌‌های تاریخی محسوب می‌‌‌‌‌‌شوند.

 

 

۱۰. فعالیت رسانه‌‌‌‌‌‌ای

مرکز اسناد انقلاب اسلامی از نخستین مؤسسات پژوهشی کشور است که به‌‌‌‌‌‌طور جدی وارد حوزه رسانه‌‌‌‌‌‌های دیجیتال شده است. پایگاه اینترنتی مرکز گنجینه‌‌‌‌‌‌ای جامع از مقالات، اسناد، خاطرات و تصاویر در حوزه تاریخ انقلاب تبدیل شده است.علاوه بر آن، حضور فعال و روزانه در شبکه‌‌‌‌‌‌های اجتماعی و پیام‌‌‌‌‌‌رسان‌‌‌‌‌‌ها از دیگر بسترهای ارتباطی مؤثر این مرکز با مخاطبان عمومی به‌‌‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌رود.

 

 

۱۱. حضور فعال در عرصه‌‌‌‌‌‌های فرهنگی

مرکز اسناد انقلاب اسلامی به‌‌‌‌‌‌واسطه ارتباط گسترده با مخاطبان مختلف اعم از جوانان، دانشجویان، طلاب، نوجوانان و کودکان، حضور پررنگی در مجامع فرهنگی و علمی داشته است.

 

برخی از فعالیت‌‌‌‌‌‌های شاخص مرکز در این زمینه عبارت‌‌‌‌‌‌اند از:

 

• حضور در دوره‌‌‌‌‌‌های مختلف نمایشگاه بین‌‌‌‌‌‌المللی کتاب تهران
• شرکت در نمایشگاه مطبوعات و نمایشگاه‌‌‌‌‌‌های استانی
• برگزاری نمایشگاه‌‌‌‌‌‌های موضوعی در دانشگاه‌‌‌‌‌‌ها و مراکز علمی
• اجرای نشست‌‌‌‌‌‌های تخصصی با محوریت تاریخ انقلاب اسلامی
• انتشار فصلنامه تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی
• برگزاری مراسم رونمایی کتاب
• و برپایی نشست «صیانت» در سی‌‌‌‌‌‌امین سالگرد تأسیس مرکز

 

تأثیر این فعالیت‌‌‌‌‌‌ها تا جایی بوده است که در تقویم رسمی کشور، ۲۵ دی‌‌‌‌‌‌ماه، هم‌‌‌‌‌‌زمان با صدور پیام تاریخی امام خمینی(ره) مبنی بر تأسیس این مرکز، به‌‌‌‌‌‌عنوان روز تاریخ‌‌‌‌‌‌نگاری انقلاب اسلامی ثبت شده است.