چهره‌های شاخص تاریخ شفاهی؛ سه: دونالد ریچی
دونالد آ. ریچی؛ تاریخ‌نگار و پژوهشگر برجستهٔ تاریخ شفاهی
زندگی‌نامه و آغاز فعالیت
دونالد آ. ریچی (Donald A. Ritchie) تاریخ‌نگار آمریکایی متولد ۱۹۴۵ میلادی است که با نقش‌آفرینی پررنگ خود در حوزهٔ تاریخ شفاهی شناخته می‌شود. او تحصیلات عالی خود را در رشتهٔ تاریخ به انجام رساند و مدرک دکتری تاریخ را در سال ۱۹۷۵ از دانشگاه مریلند کسب کرد. ریچی پس از یک دوره خدمت نظامی در سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۱، وارد عرصهٔ آموزش دانشگاهی شد و مدتی به تدریس تاریخ در دانشگاه‌های آمریکا پرداخت. نقطهٔ عطف زندگی حرفه‌ای او از سال ۱۹۷۶ رقم خورد که به‌عنوان تاریخ‌نگار در دفتر تاریخ مجلس سنای ایالات متحده مشغول به کار شد و همکاری او با این نهاد برای نزدیک به چهار دهه ادامه یافت.
تاریخ‌نگار سنا و تجربه‌های تاریخ شفاهی
ریچی در دفتر تاریخ سنا به‌عنوان تاریخ‌نگار ارشد، پروژه‌ای گسترده از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی با سناتورها و کارمندان بازنشستهٔ سنا را راهبری کرد. این مصاحبه‌ها با هدف ثبت خاطرات و دیدگاه‌های دست‌اول سیاست‌مداران آمریکایی انجام می‌شد و گنجینه‌ای ارزشمند از روایت‌های شفاهی پیرامون رخدادهای مهم تاریخ سیاسی آمریکا فراهم آورد. دونالد ریچی در سال ۲۰۰۹ به سمت تاریخ‌نگار رسمی سنای آمریکا منصوب شد و تا زمان بازنشستگی‌اش در ۲۰۱۵ این مسئولیت را بر عهده داشت. در طول این دوران، او علاوه بر انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، وظیفهٔ ویرایش و انتشار اسناد تاریخی حساس را نیز عهده‌دار بود؛ از جمله ویرایش متن جلسات غیرعلنی بازجویی‌های سناتور جو مک‌کارتی مربوط به دوران مک‌کارتیسم که برای پژوهشگران تاریخ آمریکا اهمیت فراوانی داشت. کوشش‌های ریچی در ثبت و مستندسازی تاریخ شفاهی کنگره و سنا، سهم بسزایی در حفظ حافظهٔ سیاسی ایالات متحده ایفا کرده است.
نقش در پیشبرد تاریخ شفاهی و فعالیت‌های علمی
دونالد ریچی را می‌توان از چهره‌های پیشگام تاریخ شفاهی در نسل خود دانست. او با فعالیت مستمر علمی و سازمانی، به ارتقای جایگاه تاریخ شفاهی به‌عنوان یک روش معتبر پژوهش تاریخی کمک کرده است. ریچی در سال‌های ۱۹۸۶–۱۹۸۷ ریاست انجمن تاریخ شفاهی آمریکا (OHA) را بر عهده داشت و همچنین در شکل‌گیری و هدایت برنامه‌های منطقه‌ای تاریخ شفاهی فعال بود (از جمله ریاست انجمن تاریخ شفاهی منطقهٔ mid-Atlantic). حضور او در شوراهای مدیریتی نهادهای معتبر تاریخی از جمله انجمن تاریخ آمریکا و انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی نشان‌دهندهٔ اعتبار علمی و نفوذ او در میان جامعهٔ مورخان است. وی با سخنرانی‌ها، کارگاه‌های آموزشی و مشارکت در تدوین استانداردها، همواره کوشیده است تا تاریخ شفاهی را از حاشیهٔ مطالعات تاریخی به جریان اصلی آن وارد کند. به تعبیر خود ریچی، تاریخ شفاهی زمانی روشی حاشیه‌ای بود اما اکنون به ابزار پژوهشی مهمی برای مورخان و سایر دانشمندان علوم اجتماعی تبدیل شده است.
در سابقهٔ علمی ریچی جوایز و افتخاراتی نیز به چشم می‌خورد که بیانگر اهمیت نقش او در این حوزه است. به عنوان نمونه، در سال ۱۹۸۴ «جایزهٔ فارست سی. پوگ» را بابت سهم برجسته‌اش در پیشبرد تاریخ شفاهی دریافت کرد. این جایزه که به نام یکی از پیش‌کسوتان تاریخ شفاهی نام‌گذاری شده، به افرادی اهدا می‌شود که در اعتلای این رشته نقش چشمگیری داشته باشند. همچنین ریچی به خاطر پژوهش‌های تاریخی خود، برندهٔ جوایزی از انجمن‌های تاریخ‌نگاری آمریکا شده است (از جمله جایزهٔ ریچارد دبلیو. لئوپولد در سال ۱۹۹۲ برای یکی از آثار پژوهشی‌اش دربارهٔ کنگره). مجموعهٔ این دستاوردها گواهی بر جایگاه رفیع ریچی در هر دو عرصهٔ تاریخ سیاسی و تاریخ شفاهی است.
آثار و تألیفات
شهرت جهانی دونالد ریچی بیش از هر چیز مرهون تألیفات او در زمینهٔ تاریخ شفاهی است. مهم‌ترین اثر او کتاب «Doing Oral History» (انجام تاریخ شفاهی) است که نخستین بار در دههٔ ۱۹۹۰ منتشر شد و سپس در ویراست‌های جدیدتری بازبینی و به‌روز شده است. این کتاب یک راهنمای عملی جامع برای تاریخ شفاهی به‌شمار می‌آید که تمامی مراحل یک پروژهٔ تاریخ شفاهی را گام‌به‌گام تشریح می‌کند. ریچی در این اثر، پس از مروری بر پیشینه و مبانی نظری تاریخ شفاهی، با زبانی ساده و مستقیم به ارائهٔ دستورالعمل‌های کاربردی می‌پردازد؛ از برنامه‌ریزی اولیه و تشکیل تیم مصاحبه‌گران گرفته تا تأمین بودجه و تجهیزات، فنون مصاحبهٔ موثر، ضبط ویدئویی و صوتی، پیاده‌سازی و حفاظت از مواد، بایگانی و نگهداری مصاحبه‌ها در آرشیوها، جنبه‌های حقوقی و اخلاقی، و نیز روش‌های انتشار و استفاده از مصاحبه‌ها در پژوهش‌ها یا نمایشگاه‌ها و رسانه‌ها. این کتاب که خود به شکل پرسش و پاسخ تنظیم شده، در واقع به بسیاری از پرسش‌هایی که طی سال‌ها در کارگاه‌های تاریخ شفاهی مطرح شده‌اند پاسخ می‌دهد و به مرجع آموزشی استانداردی برای علاقمندان بدل شده است. منتقدان و متخصصان این حوزه در بررسی‌های خود، رویکرد عمل‌گرایانه و جامع ریچی را ستوده‌اند؛ به عقیدهٔ آنان، کتاب Doing Oral History بدون آن‌که به ورطهٔ نظریه‌پردازی پیچیده بیفتد، راهنمایی روشن و موثر برای پژوهشگران تازه‌کار و حتی حرفه‌ای فراهم کرده است.
اثر مهم دیگر ریچی در این حوزه، «دستنامهٔ تاریخ شفاهی آکسفورد» (The Oxford Handbook of Oral History) است که در سال ۲۰۱۱ با ویراستاری او منتشر شد. این کتاب حجیم مجموعه‌ای از مقالات پژوهشگران برجستهٔ تاریخ شفاهی از سراسر جهان را در بر می‌گیرد و نمایی جامع از وضعیت و تحولات این رشته ارائه می‌دهد. ریچی در مقدمهٔ این دستنامه، به سیر تحول تاریخ شفاهی از یک شیوهٔ حاشیه‌ای به یک جریان اصلی در مطالعات دانشگاهی اشاره می‌کند و بر لزوم به‌کارگیری خاطرات و مصاحبه‌های شفاهی در کنار اسناد مکتوب تأکید دارد. وی همچنین خاطرنشان می‌کند که آرشیوها و مراکز اسنادی باید خود را با موج رو به رشد منابع تاریخ شفاهی تطبیق دهند، چرا که خاطرات ضبط‌شده می‌توانند مکمل ارزشمندی برای اسناد نوشتاری سنتی باشند. تأکید ریچی بر بین‌المللی شدن تاریخ شفاهی و طرح موضوعاتی چون انقلاب دیجیتال در این حوزه، نشان‌دهندهٔ نگاه آینده‌نگر او به گسترش تاریخ شفاهی در جهان معاصر است.
علاوه بر آثار مرتبط با تاریخ شفاهی، دونالد ریچی تألیفات ارزشمندی در زمینهٔ تاریخ سیاسی و رسانه‌ای آمریکا نیز دارد. از جمله می‌توان به کتاب‌های پژوهشی او دربارهٔ تاریخ روزنامه‌نگاری و کنگره اشاره کرد که حاصل دهه‌ها تحقیق در اسناد و مصاحبه‌های تاریخی هستند. برای مثال، کتاب «Press Gallery: Congress and the Washington Correspondents» (منتشر شده در ۱۹۹۱) به بررسی تاریخی رابطهٔ کنگرهٔ آمریکا و خبرنگاران پارلمانی می‌پردازد و تصویری زنده از تحولات رسانه‌ای در کنگره ارائه می‌دهد؛ این اثر به‌خاطر ارزش علمی‌اش موفق به دریافت جایزهٔ سازمان تاریخ‌نگاران آمریکا شد. همچنین کتاب «Reporting from Washington: The History of the Washington Press Corps» (۲۰۰۵) تاریخ مفصلی از فعالیت خبرنگاران واشینگتن دی‌سی را روایت می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه تعامل رسانه و سیاست در دوره‌های مختلف شکل گرفته است. ریچی با بهره‌گیری از اسناد آرشیوی و حتی مصاحبه‌های تاریخی در چنین آثاری، توانسته است پیوندی میان روش‌های تاریخ شفاهی و تاریخ سیاسی مکتوب برقرار کند. از دیگر کتاب‌های او می‌توان به «American Journalists: Getting the Story» (زندگی‌نامهٔ روزنامه‌نگاران آمریکایی)، «Electing FDR: The New Deal Campaign of 1932» (تاریخ انتخابات فرانکلین روزولت در ۱۹۳۲) و چندین عنوان کتاب درسی و راهنمای پژوهش تاریخی اشاره کرد. تنوع موضوعات این آثار نشان می‌دهد که ریچی در کنار تخصص در تاریخ شفاهی، یک مورخ صاحب‌نام در تاریخ سیاسی قرن بیستم آمریکا نیز به‌شمار می‌رود.
میراث و اهمیت در تاریخ شفاهی
دونالد ریچی طی سال‌ها فعالیت، به نسل‌های جدید پژوهشگران تاریخ شفاهی بینش و ابزار ارزشمندی بخشیده است. او با تألیف کتاب‌های آموزشی، تربیت تاریخ‌نگاران شفاهی و مشارکت فعال در انجمن‌های علمی، نقش مهمی در حرفه‌ای‌شدن این حوزه ایفا کرده است. به گواه همکاران و منتقدان، توصیه‌ها و راهنمایی‌های عملی ریچی بسیاری از پروژه‌های تاریخ شفاهی را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و استانداردهای انجام مصاحبه و مستندسازی را ارتقا بخشیده است. همچنین تجربیات طولانی‌مدت او در تاریخ شفاهی سیاسی – مانند مصاحبه با سناتورها – نشان داده که تلفیق خاطرات شفاهی با اسناد رسمی، می‌تواند به درک عمیق‌تری از تاریخ معاصر بینجامد. ریچی همواره بر این باور بوده است که تاریخ شفاهی با جمع‌آوری حافظه‌ها و روایت‌های شخصی، بُعد انسانی‌تری به تاریخ‌نگاری می‌بخشد و شکاف میان تاریخ رسمی و تجربهٔ زیستهٔ مردم را پُر می‌کند. این دیدگاه در آثار و سخنان او بازتاب یافته و الهام‌بخش بسیاری از پژوهشگران پس از او بوده است.
در ایران نیز نام و آثار دونالد ریچی برای علاقه‌مندان تاریخ شفاهی آشناست. برخی از نوشته‌ها و کتاب‌های او به زبان فارسی معرفی یا ترجمه شده‌اند؛ از جمله کتاب Doing Oral History که بخش‌هایی از آن تحت عنوان «اجرای تاریخ شفاهی: یک راهنمای عملی» منتشر شده و مورد استقبال متخصصان این حوزه قرار گرفته است. این امر نشانگر گسترهٔ تأثیرگذاری ریچی در فراتر از مرزهای آمریکا و جامعهٔ بین‌المللی تاریخ شفاهی است.
به طور خلاصه، دونالد آ. ریچی را می‌توان یکی از مؤثرترین چهره‌های تاریخ شفاهی معاصر دانست. ترکیب دانش عمیق تاریخی، مهارت در مصاحبه و روایتگری شفاهی، و نیز تعهد به آموزش و سازماندهی این رشته، از او شخصیتی ساخته است که هم در مقام یک مورخ رسمی و هم در مقام یک نظریه‌پرداز عملی تاریخ شفاهی، میراثی ماندگار بر جا گذاشته است. تلاش‌های او در ثبت صدای شاهدان تاریخ و تدوین روش‌های علمی برای این کار، الهام‌بخش نسل‌های آیندهٔ مورخان خواهد بود.
کتاب‌ها و آثار منتخب دونالد ریچی (به انگلیسی)
- Doing Oral History: A Practical Guide – 1994 (ویرایش‌های بعدی 2003 و 2014)
- The Oxford Handbook of Oral History (Editor) – 2011
- Press Gallery: Congress and the Washington Correspondents – 1991
- American Journalists: Getting the Story – 1997
- Reporting from Washington: The History of the Washington Press Corps – 2005
- Electing FDR: The New Deal Campaign of 1932 – 2007
- Washington’s Iron Butterfly: Bess Clements Abell, an Oral History – 2022 (با همکاری تری ال. بردویستل)
هم‌رسانی
مطالب مرتبط
جدیدترین مطالب
15 دی‌ماه در گذر تاریخ
پربازدیدها
پرونده ویژه
شبکه‌های اجتماعی
نظر شما