مروری بر کتاب "دستنامه‌ی تاریخ شفاهی"، ویراسته‌ی توماس ال. چارلتون
معرفی کتاب Handbook of Oral History، ویراسته‌ی توماس ال. چارلتون، لوئیس ای. مایرز، و ربکا شارپلس.
مطلبِ پیشِ رو به معرفی کتاب «دستنامه‌ی تاریخ شفاهی»، از گروه انتشارات رومن و لیتلفیلد اختصاص دارد که در سال 2006 میلادی به چاپ رسیده است. این کتاب ضمن چهار بخش و شانزده فصل سامان یافته که هر فصل به یکی از مسائل روش‌شناختی در اجرای یک پروژه‌ی تاریخ شفاهی می‌پردازد، و توسط نویسنده‌ای متخصص در زمینه‌ی تاریخ شفاهی نوشته شده است. ویراستاران نیز خود از جمله فعالان حوزه‌ی تاریخ شفاهی هستند؛ توماس ال. چارلتون استاد تاریخ در دانشگاه بیلور ایالات متحده است؛ لوئیس ای. مایرز در موسسه‌ی تاریخ شفاهی همان دانشگاه فعالیت می‌کند و ربکا شارپلس نیز استادیار تاریخ در دانشگاه مسیحی تگزاس است. تخصص و تجربه‌ی شخصی نویسندگان و گستره‌ی موضوعات مورد بحث (که از مسائل روش‌شناختیِ عملی تا مسائل نظریِ مربوط به تاریخ شفاهی گسترده است) این کتاب را به کتابی مناسب برای تمامی علاقمندان به تاریخ شفاهی و خصوصاً مورخان شفاهی و مصاحبه‌گران مبدل کرده است. مشخصات کامل کتاب از این قرار است:
Rebecca Sharpless, Thomas L. Charlton, Lois E. Myers, Handbook of Oral History, 2006
****
بخش اول؛ «بنیادها»
ربکار شارپلس در مقاله‌ی نخست با نام «تاریخِ تاریخ شفاهی» تحقیقات و تجربیات خود از تاریخِ تاریخ شفاهی در ایالات متحده را ثبت کرده است. در این فصل می‌توان به اطلاعاتی تاریخی درباره‌ی ارتباط تاریخ شفاهی و مطالعات آمریکا، تاریخ زنان و تاریخ جنوب آمریکا دست یافت. نیز شارپلس در این فصل به منابع مهمی که در اوایل دهه‌ی 1970 توسط مانفرد جی. وازرمن از کتابخانه‌ی ملی پزشکی ایالات متحده در زمینه‌ی تاریخ شفاهی تولید شد و نقش مهمی در تاریخِ تاریخ شفاهی در ایالات متحده ایفا کرد اشاره و شرحی درباره‌ی آن‌ها عرضه می‌کند. مقاله‌ی دوم، به قلم «یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان تاریخ شفاهی و یک محقق کهنه‌کار»، رونالد جی. گرل نوشته شده و تحت عنوان «تاریخ شفاهی به عنوان مدرک»، به بررسی مبانی نظری تاریخ شفاهی اختصاص دارد. نویسنده در این فصل بحث درباره‌ی مبانی نظری تاریخ شفاهی را حول محور دو موضوع سامان می‌دهد؛ یکی تاریخ شفاهی به‌مثابه‌ی منبع اطلاعات آرشیوی در مورد گذشته، و دیگری تاریخ شفاهی به‌مثابه‌ی ابزاری فعال برای تغییرات اجتماعی. او حضور این دو عنصر را در پروژه‌های تاریخ شفاهی اخیر در ایالات متحده بررسی می‌کند، و به تحولی از دهه‌ی 1970 در ایالات متحده اشاره می‌کند که در آن توجهات از تاریخ شفاهی اجتماعی به مطالعات فرهنگی تغییر کرد. نیز، گرل به پیچیدگی‌هایی اشاره می‌کند که امروزه پیشِ پای هر پروژه‌ی تاریخ شفاهی و تفسیر تاریخ شفاهی وجود دارد؛ پیچیدگی‌هایی که از ملاحظه‌ی عواملی مانند رابطه‌ی مصاحبه‌کننده - مصاحبه‌شونده، حافظه، روایت، بین‌الاذهانیّت، ایدئولوژی و ویژگی‌های خاصِ «صدا» در برابر «بینایی» برمی‌خیزند.
بخش دوم؛ «روش‌شناسی»
مقاله‌ی نخست این بخش به قلم مری آ. لارسون، متخصص انسان‌شناسی و قوم‌شناسی با عنوان «طراحی و استراتژی‌های پژوهشی»، به بررسی‌های روش‌شناختی درباره‌ی طراحی استراتژی کلی یک پروژه‌ی تاریخ شفاهی اختصاص دارد. لارسون تأکید می‌کند که مصاحبه‌های برنامه‌ریزی‌شده عموماً بر مصاحبه‌هایی که این‌گونه نیستند ارجیت دارند. او در پژوهشی میان‌رشته‌ای، می‌کوشد تا با معرفی برخی رویکردهای نظری که الهام‌گرفته‌شده از رشته‌های دیگر هستند (مثلاً، از نظریه‌ی انتقادی) راه‌هایی را پیشِ روی مورخ شفاهی بگذارد که ممکن است به هدایت و راهبری بهتر پروژه‌ی او یاری رسانند.
مقاله‌ی دوم «مسائل حقوقی و اخلاقی در تاریخ شفاهی» نام دارد و به قلم لیندا شاپس نگاشته شده است. شاپس در این مقاله با تکیه بر استانداردهای انجمن تاریخ شفاهی ایالات متحده به بررسی مسائل حقوقی و اخلاقیِ پیشِ روی پروژه‌های تاریخ شفاهی اشاره می‌کند؛ برای مثال او به پیچیدگی‌های اخلاقی‌ای اشاره می‌کند که در یک مصاحبه‌ی تاریخ شفاهی ممکن است از روابط نامتوازن قدرت میان مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده، و مسئله‌ی اقتدار ناشی شود و تنگناهای اخلاقی برای مصاحبه‌کننده ایجاد کند.
در مقاله‌ی سوم با عنوان «مصاحبه‌های تاریخ شفاهی: از آغاز تا پایان» می‌توان بررسی‌ای درباره‌ی مسائل گوناگون پیرامون قلب تاریخ شفاهی یعنی مصاحبه را مطالعه کرد. این مقاله به قلم چارلز توماس موریسی، مورخ و از مولفان دانش‌نامه‌ی بریتانیکا نوشته شده است که می‌کوشد با تکیه بر تجربیات شخصی خود دانش روش‌شناختی مصاحبه‌کنندگان تاریخ شفاهی درباره‌ی کارشان را افزایش دهد. موریسی مسائل عملی بسیار جالبی را در این فصل مطرح می‌کند که مطالعه‌ی آن برای یک مصاحبه‌کننده هرگز خالی از لطف نخواهد بود. مثلاً، او پیشنهاد می‌کند که «پیش از پرسیدن سوال از مصاحبه‌شونده، از خود سوال کنید. با پاسخ‌دادنِ متفکرانه به پرسش‌های خود بیش از آغاز مصاحبه، احتمال این را افزایش می‌دهید که پرسش‌های شما در مصاحبه، مصاحبه‌شونده را به سخن‌گفتنِ بیش‌تر وادارد.» دو مقاله‌ی بعدی این بخش با نام‌های «تاریخ شفاهی و آرشیوها» و «انتقال و ویرایش تاریخ شفاهی» نیز به بررسی مسائل روش‌شناختی اختصاص دارند.
بخش سوم؛ «نظریه‌ها»
نخستین مقاله‌ی این بخش با نام «نظریه‌ی حافظه: حافظه‌ی شخصی و اجتماعی» به قلم آلیس و هاوارد کافمن، یکی مورخ و دیگری روان‌شناس اجتماعی، به مسئله‌ی حافظه‌ی انسان و تاثیر آن بر اعتبار مصاحبه‌های تاریخ شفاهی می‌پردازد. در این‌جا مسائل جدیدی که در مطالعات مربوط به حافظه مطرح شده‌اند در ارتباط با تاریخ شفاهی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند؛ مسائلی مانند تاثیرات زمان، انتساب نادرست، تلقین‌پذیری، سوگیری و ..
مقاله‌ی دوم به قلم کیم لیسی راجرز «سالخوردگی، سیر زندگی و تاریخ شفاهی: روایت‌های آفریقایی-آمریکایی از مبارزه، تغییر اجتماعی و افول» نام دارد. راجرز در این مقاله، با تکیه بر تجربیات‌اش در مصاحبه با رهبران جامعه‌ی آفریقایی-آمریکایی‌های جنوب آمریکا، اشاره می‌کند که چگونه می‌توان از برخی روش‌های تاریخ شفاهی در توضیح و تبیین مضامینی مانند زوال جامعه‌ها بهره برد.
مقاله‌ی سوم با عنوان «رویکرد تحلیلی گفت‌وگو برای مصاحبه‌ی تاریخ شفاهی» توسط اوا ام. مک‌ماهان، متخصص ارتباطات میان‌فردی نگاشته شده است. مک‌ماهان با استفاده از تحقیقات شخصی خود به این مسئله اشاره می‌کند که تاریخ شفاهی اساساً یک کنش ارتباطی است، و در ارتباط با همین مسئله مطالعات اندکی در مورد پویایی ارتباطات میان‌فردی در تاریخ شفاهی انجام شده است. او در این مقاله دیدگاه خود با عنوان «چارچوبِ تحلیلیِ گفت‌وگو» را برای برطرف‌کردنِ کمبودهای مصاحبه‌ی تاریخ شفاهی معرفی می‌کند.
در مقاله‌ی چهارم، شرنا برگر گلوک، ذیل عنوان «آیا تاریخ شفاهی زنان چیزی بخصوص است؟»، خواننده را به تفاوت‌های بسیار ظریفِ جنسیتی‌ای توجه می‌دهد که در پروژه‌های تاریخ شفاهی بسیار اثرگذارند. او در این مقاله، به بررسی تاریخ شفاهی زنان، با درنظر داشتن مفاهیمی مانند «میل به دیده‌شدن زنان در تاریخ»، «شفاهیّت»، «بین‌الاذهانیت» و «انعکاس می‌پرداد. آخرین مقاله‌ی این بخش، مری چمبرلین، استاد تاریخ مدرن در انگلستان تحت عنوان «نظریه‌ی روایت» به پاره‌ای از مسائل نظری درباره‌ی مسئله‌ی «روایت» و ارتباط آن با تاریخ شفاهی می‌پردازد. چمبرلین در این‌جا اشاره می‌کند که چگونه عناصر زمان، زبان و هویت بر ساختار بیان، و نحوه‌ی یادآوری خاطرات توسط مصاحبه‌شونده اثر می‌گذارند.
بخش چهارم؛ «مسائل اجرایی»
در این بخش نیز با چهار مقاله مواجهیم که به مسائل اجرایی اختصاص دارند، و از آن‌جا که مسائل اجرایی مربوط به انجام یک پروژه‌ی تاریخ شفاهی در ایالات متحده احتمالاً چندان به کار مورخان شفاهی فارسی‌زبان نخواهد آمد، از معرفی تک‌تک مقاله‌ها دست می‌شوییم و به ذکر نام و نویسنده‌ی آن‌ها اکتفا می‌کنیم: «انتشار تاریخ شفاهی» به قلم ریچارد کاندیدا اسمیت، «زندگی‌نامه‌ی خودنوشت و تاریخ شفاهی» به قلم والری رالایف یو، «اجرای تاریخ شفاهی‌محور» به قلم جف فریدمن و در پایان، «تاریخ شفاهی در اسناد صوتی و اسناد تصاویر متحرک» به قلم چارلز هاردیِ سوم و پاملا دین.
هم‌رسانی
مطالب مرتبط
جدیدترین مطالب
15 دی‌ماه در گذر تاریخ
پربازدیدها
پرونده ویژه
شبکه‌های اجتماعی
نظر شما