یادداشت-مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم

یادداشت

شهید نواب صفوی در بیدادگاه رژیم پهلوی

در آستانه شهادت حجت الاسلام سید مجتبی نواب صفوی رهبر فدائیان اسلام، تصاویری از دادگاه محاکمه وی توسط رژیم پهلوی منتشر شد.

تبعید علما، روحانیون و بازاری‌های قم پس از قیام 19 دی 1356

پس از قیام 19 دی علما، روحانیت و مردم قم ، رژیم پهلوی اقدام به تبعید افراد فعال و تأثیرگذار در این واقعه کرد. کمیسیون امنیت اجتماعی قم در اولین اقدام تعداد ده نفر از علما، روحانیون و بازاری‌های قم را محکوم به تبعید کرد که در آن میان نام افرادی همچون آیت‌الله نوری همدانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله یزدی، آیت‌الله خزعلی، آیت‌الله گرامی و ... به چشم می‌خورد.

اعلام عزای عمومی توسط آیت‌الله گلپایگانی به دلیل آتش زدن مسجدالاقصی

فاجعه آتش‌سوی مسجدالاقصی توسط رژیم صهیونیستی در سال 1348 خشم و نفرت مسلمانان را برانگیخت و با واکنش شدید مراجع تقلید از جمله امام خمینی و آیت‌الله گلپایگانی مواجه شد. آیت‌الله گلپایگانی که در غیاب امام خمینی در ایران، یگانه صدای مخالف رژیم بود در پی این فاجعه اعلام عزای عمومی کرده و اجتماعی را جهت محکومیت این فاجعه برپا می‌کنند که گزارشات آن در اسناد ساواک آمده است. در اعلامیه آیت‌الله...

جزئیاتی از جلسه تصمیم‌گیری علما درباره قیام 19 دی 1356

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید حسین موسوی تبریزی در وقایع 19 دی 1356 نقش بسزایی ایفا کرد و با از اعضای اصلی برنامه‌ریزی و اجرای تظاهرات مردم بود. سخنرانی وی در منزل آیت‌الله نوری همدانی از وقایع مهم ان روز بود. موسوی تبریزی در خاطرات خود درباره قیام نوزده دی قم می‌گوید: « مقاله توهين‌آميز روزنامه اطلاعات پيش آمد و به واقع رژيم اوج نپختگى را از خود نشان داد؛ چرا كه در اين زمان (سال 56) فضاى قم، يك فضاى...

تعبیر امام خمینی درباره آیت‌الله بروجردی چه بود؟

آیت‌الله العظمی بروجردی از مراجع بزرگ شیعیان جهان در 10 فروردین 1340 دار فانی را وداع گفت. ایشان در دوران حیات خود منشا بسیاری از اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شدند که شاید یکی از مهم‌ترین آن، تحول عظیم در حوزه علمیه قم بود. آیت‌الله مسلم ملکوتی که یکی از شاگرادن آیت‌الله بروجردی و امام خمینی بود در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره منش و روش علمی - سیاسی...

روایتی از توجه آیت‌الله بروجردی به شهید نواب صفوی

یت‌الله علی احمدی میانجی، از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نماینده مجلس خبرگان رهبری، در 21 شهریورماه 1379 دار فانی را وداع گفت. وی در دوران حیاتش، در مرکز اسناد انقلاب اسلامی به روایت خاطرات خود پرداخت. آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی از خاطرات آیت‌الله احمدی میانجی در رابطه با اختناق دوران رضاخان، اقدامات آیت‌الله بروجردی و حمایت‌های ایشان از جمعیت فدائیان اسلام و شهید نواب صفوی است. ...

فعالیت‌های امام خمینی در جهت تبلیغ مرجعیت آیت‌الله بروجردی

رحلت آیت‌الله الظعمی بروجردی در سال 1340 می‌رفت تا ضربه بزرگی به کیان حوزه علمیه قم بزند. علاوه‌ بر این شاید تحرکات برخی برای کسب عنوان مرجعیت موجبات اختلاف را برمی‌انگیخت. اما آنچه از روایات تاریخی برمی‌آید رفتار قابل تأمل امام خمینی پس از رحلت زعیم حوزه علمیه قم است که بخشی از آن در ذیل آمده است. فعالیت‌های تبلیغی امام خمینی برای آیت‌الله بروجردی آیت‌الله محمدعلی گرامی در بخشی از خاطرات...

روایتی از سیره اخلاقی و منش سیاسی موسس حوزه علمیه قم

موسس حوزه علمیه قم مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری‌یزدی نقش بی‌بدیلی در تربیت نسل عظیمی از نیروهای دینی و مذهبی و ساماندهی تشکیلات روحانیت داشت. این مهم بدون در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان جامعه آن روز محقق نمی‌شد. در همین رابطه آیت‌الله محمدعلی گرامی در بخشی از کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است به تبیین سیره اخلاقی و منش سیاسی موسس حوزه علمیه قم می‌پردازد....

وحدت اسلامی و مرحوم آیت‌الله حائری یزدی

مقاله ای کوتاه در مجله همایون ( سال اول بهمن 1313) به قلم مرحوم آیت الله حاج سید مصطفی خوانساری در باره وحدت اسلامی چاپ شده است که گرچه کوتاه است اما دست کم از دو جهت اهمیت دارد. نخست از این زاویه که وی یکی از شاگردان و نزدیکان آیت الله حائری بوده و محتوای مقاله خود را به نظر حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری – اعلی الله مقامه – رسانده و ایشان آن را تأیید کرده است. دوم آن که این نوشته به دلیل آن که...

حیات سیاسی حوزه علمیه قم تا دوره زعامت آیت‌الله حائری یزدی

تاریخچه تشکیل حوزه علمیه در شهر قم به قرون اولیه اسلامی بر می‌گردد. چرا که در نیمه دوّم قرن اوّل هجری، زمینه برای پی‌ریزی حوزه علمیه در قم به وجود آمد و برخی ائمه معصومین از تشکیل چنین حوزه‌ای خبر می‌دادند. در سال‌های بعد زمینه برای تشکیل و تکامل حوزه علمیه بیشتر فراهم شد. در زمان قیام ابومسلم خراسانی، قم پایگاه شیعه امامیه شد و برای نخستین بار مکتب امامیه، توسط اعراب اشعری در قم افتتاح گردید و...

رسانه های انقلابی حوزه علیمه قم در دوران مبارزه با رژیم پهلوی

طلاب جوان حوزه علمیه قم که طی دهه ۳۰ با مسائل فرهنگی جدید آشنا شده و در تحولات مذهبی - سیاسی سال‌های ۱۳۳۶ به بعد رشد کرده بودند، با شروع نهضت امام خمینی، دست به نگارش اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها زده و به تدریج راه و رسم نگارش مقالات کوتاه و بلند سیاسی را فرا گرفتند. آن‌ها که عمدتا از شاگردان جوان درس امام خمینی بودند در حوالی سال‌های ۱۳۴۴ - ۱۳۴۱ فعالیت سیاسی چشمگیری داشتند. بخشی از نمود این...

حمله عمال رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در قم دوم فروردین 1342

بعداز ظهر دوم فروردین مجلس سوگواری مدرسه فیضیه از سوی آیت الله گلپایگانی برگزار شد. عده زیادی از قشرهای مختلف در مجلس مزبور حاضر شدند. اطراف مدرسه و میدان آستانه از ماموران انتظامی موج می زد و مدرسه در محاصره آنان قرار داشت. صبح روز دوم فروردین ماشین های شرکت واحد، یکی پس از دیگری وارد قم شد و سرنشینان خود را پیاده کرد. کسی نمی دانست که سرنشینان آن چه کسانی هستند و روی چه غرض و انگیزه ای راهی قم شده...

حماسه 19 دی‌ماه 56 قم؛ جرقه‌ پیروزی انقلاب اسلامی

حرکت‌های مردمی همواره سرآغاز جنبش‌های بزرگی بوده است که پایه‌های به ظاهر مستحکم حکومت‌های ظالم را به لرزه درآورده و وجود دستگاه طویل و نامشروع آن‌ها را به نابودی کشانیده است؛ حکومت‌هایی که خود را وابسته و هم‌پا با مردم‌شان می‌دانند اما رعایت حقوق اصلی آن‌ها برایشان هیچ اهمیتی ندارد. از این رو گذشت زمان فاصله میان آن‌ها و مردم جامعه‌شان را روز به روز افزایش داده و به تدریج زیاده‌خواهی و...

چرا مؤسس حوزه علمیه قم «سیدصدرالدین صدر» را برای جانشینی برگزید؟

سوابق تاریخی حاکی است که سید صدرالدین صدر از بدو عزیمت به قم، مشاورت و دستیاری آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بنیانگزار حوزه علمیه قم را برعهده گرفت و پس از رحلت استاد، مسئولیت بیشتر امور به ایشان واگذار شد. اسناد و نامه‌های موجود از مرحوم آیت‌الله صدر نشان می‌دهد که وقتی حضور در قم و همکاری با شیخ مؤسس را پذیرفت، برخی نزدیکان، از جمله برادرش سید محمدمهدی از او می‌خواهند که به نجف بازگردد،...

تحلیلی بر واقعه 19 دی 1356 قم

روحانیون اصولی پس از پیروزی بر اخباریون در اوایل دوره قاجار، گامهای بلندی در راستای انسجام درون گروهی برداشتند و اصلاحاتی در سلسله مراتب روحانی و دروس حوزوی ایجاد کردند و شکلی تکامل یافته تر از قبل به اوضاع حوزه های علمیه بخشیدند. انسجام درون گروهی روحانیت با داعیه سیاسی آنان نیز مقارن شد. این داعیه در جنبش رژی و نهضت مشروطه جنبه عینی تری یافت. با این همه، مواضع روحانیون سیاسی در قبال پدیده مشروطه...

تاسیس حوزه علمیه قم

روز سوم فروردین 1301 خورشیدی حوزه علمیه قم توسط آیت الله حاج شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی تأسیس شد. قم از بزرگترین شهرهای مذهبی جهان تشیع به شمار می آید که از روزگاران نخست تولد تشیع در ایران به مرکزیت شیعه شهرت داشته و تا کنون نیز مرکزیت خود را در دانش و بینش اسلامی وتصمیم گیری درباره جریانات سیاسی و اجتماعی حفظ کرده است لذا تاریخ قم سابقه درخشانی در خصوص برپایی حوزه علمیه و پایگاه دینی مردم دارد اولین...

بعثت؛ نشریه داخلی حوزه علمیه قم

سیدهادی خسروشاهی نامی آشنا برای پژوهشگران تاریخ انقلاب است. او از آغاز نهضت اسلامی در دهه 1340 در میدان مبارزات سیاسی روحانیون حضوری فعال داشت. یکی از فعالیت‌های وی همکاری در نشریه بعثت بود. او از دست‌اندرکاران فعال این نشریه به‌شمار می‌رفت. بعثت که در سالهای 1342 تا 1344 توسط گروهی از طلاب و روحانیون حوزه علمیه قم به چاپ می‌رسید در واقع ارگان داخلی حوزه علمیه محسوب می‌شد. در فضای اختناقی که در آن...

بازخوانی قیام نوزدهم دی 1356

پس از شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی (اول آبان 1356) فضای سیاسی ایران شاهد حوادثی بود که در دو دهه چهل و پنجاه، تجربه ای بی نظیر به شمار می آمد. اول این که سخنرانیهای فراوانی در بزرگداشت شخصیت این شهید برپا شد. تعداد این سخنرانیها به همراه محتوای سیاسی آنها نه تنها پهنه ایران، بلکه کشورهای همسایه و بسیاری از محافل دانشجویی در اروپا، آمریکا و آسیا را دربر گرفت. دوم این که در این مجالس تنها به گرامیداشت...

بازخوانی پرونده حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه

حمله مأموران رژیم ستم شاهی به مدرسه فیضیه در سالروز شهادت امام صادق در سال ۱۳۴۲هر چند تصویر تلخی بر خاطره انقلاب باقی گذاشت، اما سرمنشأ بسیاری از رخدادهای سیاسی شد. از این رو در سالگرد این واقعه فجیع به بررسی زمینه‌های بروز آن و خاطرات باقی مانده و تأثیر این واقعه بر قیام خمینی کبیر می‌پردازیم. زمینه‌های حمله به مدرسه فیضیه در ماه‌های پایانی سال ۱۳۴۱، محمدرضا شاه که سالگرد ناکامی‌طرح...

اهداف کودتای سوم اسفند از دیدگاه آیت‌الله شهید مدرس

این موضوع که کودتای سوم اسفند 1299 و به قدرت رسیدن رضاخان یک طرح و عملیات کامل استعماری و انگلیسی بود از واقعیت های بسیار آشکار و ثابت شده تاریخ معاصر ایران است و اکنون همه می دانند که رضاخان ظاهر ماجرا محسوب می شد و کودتاگران واقعی که رضاخان را مثل عروسک می چرخاندند، کسانی غیر از لرد ریدینگ فرمانروای انگلیسی هندوستان و نایب السلطنه انگلیس ، وینستون چرچیل وزیر جنگ انگلیس ، اردشیر ریپورتر جاسوس و عامل...

...